Dit jaar beperken we ons tot de plaats Culemborg. Omdat een groot deel van de deelnemers op leeftijd is worden we per bus van het station naar de stad gebracht. Dat komt goed uit, want het is een regenachtige dag.
We lopen langs de voormalige synagoge uit 1868, nu kerkgebouw van de Nederlands Gereformeerde Kerk. Sinds kort heeft de Progressief Joodse Gemeente hier ook diensten. In de deuromlijsting staat in vergulde letters een Hebreeuwse tekst uit Jesaja 56.
Ons eerste bezoek betreft de oudkatholieke kerk gewijd aan de heiligen Barbara en Antonius. Al in 1624 is er al een schuilkerk. In 1836 wordt er een nieuwe kerk gebouwd op hetzelfde stuk grond met stenen van de oude kerk en ook stukken uit het interieur van de oude kerk zijn in de nieuwe kerk terug te vinden. De ingang bevindt zich aan de Varkensmarkt.
Voor het altaar staat nu een scherm met de afbeeldingen van de apostelen.
Boven op de tabernakel staat een Spaans 17e eeuws ivoren kruisbeeld dat afkomstig zou zijn van de veroverde zilvervloot. Het is op de armen na uit een geheel gesneden.
Links van het altaar een beeld van Maria met kind.
Achter het altaar een glas-in-loodraam uit 1925 "Jezus in gesprek met Martha".
Hoog boven in de kerk is het alziend oog aangebracht.
Het plafond heeft een sierschildering.
De preekstoel met afbeeldingen van de vier evangelisten stamt uit 1725 en is afkomstig uit de oude schuilkerk.
En er is nog veel meer houtsnijwerk.
Het orgel is uit 1900.
Langs de wanden staan heiligenbeelden.
Achter in de kerk staat nog het oude tabernakel uit de schuilkerk, Oorspronkelijk stond hier een zilveren kruis op uit 1480. In 1899 werd het voor 1000 gulden aan een antiquair verkocht.
De pastorie heeft een fraaie gang.
Een vertrek is omgetoverd tot een boekenmarkt.
Op weg van de Nieuwstad naar de Binnenstad passeren we de Binnenpoort, die na de ommuring van de Nieuwstad geen verdedigende functie meer had. Vlak er voor staat nog een bijzonder pand uit 1581. De muur aan de vroegere stadsgracht heeft nog muurdelen van de voorpoort. De erker is een 18e eeuwse toevoeging.
De volgende te bezoeken kerk is de Grote Of Barbarakerk (Culemborg heeft drie kerken die naar de heilige Barbara zijn vernoemd). Het is een gotische kruiskerk, een pseudobasiliek. In 1541 was fe kerk gereed. De toren uit de 14e eeuw is het oudst, bij een grote brand in 1654 verloor het zijn spits. Tijdens de beeldenstorm werd het interieur onder leiding van de graaf van Culemborg grondig vernield, waaronder de prachtige glas-in-loodramen. De kerk is nu in gebruik bij de PKN, maar dit monumentale gebouw is wel een zware last voor de kerkelijke gemeente.
De volgende foto is genomen van uit het schip, met links en rechts de transepten. Net voor het koor staat de preekstoel. In de 19e eeuw zaten de vrouwen in het schip en de mannen in de transepten.
In het koor staat de monumentale graftombe van Catharina Alida van der Dussen. Zij was getrouwd met de burgemeester van Dordrecht, maar dit huwelijk was vanaf het begin een ramp en manlief keek regelmatig diep in het glaasje. Zij vluchtte naar Culemborg, dat tot 1798 een zelfstandig graafschap was. Om in het hoogkoor begraven te kunnen worden, schonk zij de kerk het voor die tijd astronomische bedrag van 4000 karolygulden. Zij overleed in 1745. Op de tombe staat o.a. Catharina Alida van der Dussen heeft dit laten vervaardigen opdat niet tegelijkertijd de dood haar faam en haar lichaam zou bedekken.
Het koororgel was na de reformatie ook verdwenen. Bij de laatste restauratie heeft men weer een koororgel aangebracht. Het bevat nog bijna 400 jaar oud pijpwerk en is waarschijnlijk gebouwd voor een katholieke schuilkerk.
De deur onder het orgel geeft ook toegang tot de sacristie. De kraagstenen bestaan uit monnikskoppen. De boven verdieping was een librije, nu het kerkelijk kantoor.
Gezicht langs de as van het transept. Links de bank voor de graven van Culemborg.
Het hoofdorgel uit 1719 is van Matthijs Verhofstad.
In de Franse tijd moesten de rouwborden uit de kerk verwijderd worden. Er is nog een rouwbord achtergebleven.
Hoewel de grote brand van 1654 vele oude grafstenen ernstig beschadigde liggen er nog veel. In het koor ligt de grafzerk van Elisabeth van Buren die op zeer hoge leeftijd in 1451 overleed (niet op de foto).
Boven in het koor is een schildering die herinnert aan de grote brand van 1654 en het erop volgend herstel.
De vele enorme kroonluchters zijn veelal geschonken door een gilde of een hooggeplaatst persoon.
De goede schenker wil natuurlijk graag zien dat iedereen weert dat hij het is, deze kroonluchter was in 1661 geschonken door Gerrit van Harn, commandeur van Kaap de Goede Hoop.
We vertrekken naar brasserie Streek aan de markt, waar we van een uitstekende lunch genieten. Na de lunch lopen we naar de Lutherse kerk. Het gebouw van 1839 vertoont een opvallende gelijkenis met die van de Oudkatholieke kerk, die drie jaar eerder werd gebouwd. Beide kerken vervingen een ouder gebouw op dezelfde plaats. Boven op het koepeltorentje staat een windwijzer met zwaan, een symbool van de Luthersen.
Boven de ingang zijn twee Lutherse rozen geschilderd.
De geschiedenis van de Lutherse kerk in Culemborg is bijzonder. Ze is te danken aan de Duitse graven op het kasteel. Zij hielden aanvankelijk hun Lutherse diensten in hun eigen kapel. Nadat de Fransen in het rampjaar 1672 flink hadden huisgehouden in het kasteel verplaatsten ze de diensten naar de kapel van het St. Pietersgasthuis en werd dit de hofkapel. Het gasthuis wordt al in 1386 vermeld. Van het grote complex resteert nu nog ėėn gebouw.
De oude kapel is dus ook vervangen door het huidige gebouw.
Het van Druten orgel stamt uit 1897
De beelden erop komen uit de oude kapel.
De kansel is wel voor deze kerk vervaardigd.
Twee glas-in-loodramen zijn van de Lutherse predikant en glazenier Piet Kok.
Als laatste kerk wordt de neogotische rooms-katholieke Sint Barbarakerk bezocht.
Ook deze kerk is een vervanger van de vorige op dezelfde plaats. Na de reformatie waren er diverse schuilkerken. In 1817 werd een nieuwe kerk gebouwd dat uitgroeide tot een complex met een aartsbisschoppelijk seminarie. Daarvan rest nu alleen nog de kapel, die verbouwd is tot appartementen.
Nadat de oude kerk afgebroken was kon in 1886 de nieuwe kerk ingewijd worden. Als voorbeeld heeft de kathedraal van Laon gediend voor architect Piet van Genk. Het heeft dus een recht afgesloten koor. Meest in het oog springend zijn de vier grote roosvensters.
Het Witte orgel uit 1861 is uit de vorige kerk meegenomen en staat enigszins verloren achter het altaar in het koor
Links van het altaar het Maria-altaar
en rechts ervan het Jozefaltaar. Het hoofdaltaar heeft plaats moeten maken voor het orgel. Alle altaren zijn gemaakt door de broer van de architect, Jos van Gent.
Aan een pilaar is een beeld van Sint Augustinus bevestigd, Het is in 1943 gemaakt door Mari Andriessen.
De zeer bijzondere preekstoel uit 1911 komt uit het atelier Cuypers te Roermond.
In de Mariakapel staat een 18e eeuws lindenhouten beeld van Maria Immaculata.
Maria vertrapt met haar voet de kop van een slang (de slang uit het paradijs). Het verwijst naar het dogma van de kerk dat Maria Zonder erfzonde geboren is.
In het schip en koor zijn 12 gebrandschilderde ramen die de werken van barmhartigheid voorstellen met een daarin uitblinkende heilige, hier de keizer Henricus II (rond het jaar 1000).
Een gebrandschilderd raam in de Mariakapel, die blijkbaar ook als doopkapel dienstdoet vind ik vele malen mooier.
In de dagkapel bevindt zich het schilderij De Genadestoel uit 1628 uit Antwerpen. Het was onderdeel van de altaaropbouw van de oude kerk. Het werd gebruikt als betaalmiddel voor de glazenier en kwam na veel omzwervingen weer in de kerk terug.
Rest mij nog te zeggen dat de katholieke kerk afscheid van het gebouw, dat gemeentelijk monument is, heeft genomen. Een stichting probeert nu nog te redden wat er te redden is. Een probleem wat niet alleen in Culemborg speelt.
We besluiten de dag in stijl door hierna Gods achterdeur binnen te gaan.
We komen in de tuin van de oudkatholieke kerk,
en gaan voor de tweede maal deze dag de kerk binnen om een uitleg over de choral evensong te krijgen met de nodige muzikale voorbeelden en op het laatst kan er ook nog meegezongen worden.
Ondanks het regenachtige weer gaan we met een tevreden gevoel weer naar de bus die ons naar het station brengt.
